වීර මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ මහ දිසාව

1818 ඌව වෙල්ලස්ස විමුක්ති අරගලය මැඬලීමට ඉංග්‍රීසි හමුදාව සමග සටනට ගිය වීර මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ දිසාව එම ඉංග්‍රීසි හමුදාව ආපසු යැවුවේ ‘උඹලාගේ ආයුධ උඹලාට පහරදීමට යොදාගැනීම අපේ සිංහලකමට නිගාවක්' බව මහ හඬින් කියමිනි. 

'ඉතිපිසෝ ගාථාව’ කියන මොහොතේ හිස ගසා දමන ලෙස ඉල්ලමින් එම ගාථාව හඬ නගා කියමින් හිස පෙරට නැඹුරු කර  ‘අරහං’ නම් වචනය ඔහුගේ මුවින් පිටවෙනවාත් සමග ඉංග්‍රීසි අධිරාජ්‍ය අණට කීකරු වූ ගහල අසිපතට ගෙල දුන් මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ මහ දිසාව දැයෙන් සමුගත්තේය.  කැප්පෙටිපොළ මහ දිසාවගේ හිස එංගලන්තයට ගෙන ගොස් විශේෂ වෛද්‍ය පරීක්ෂණයට භාජනය කොට හිස් කබල එඩින්බරෝ කෞතුකාගාරයේ තැන්පත් කර තිබී 1954 නොවැම්බර් මස 26 වැනිදා යළි ලංකාවට ගෙනැවිත් මහනුවර මහ මළුවේ ශ්‍රී දළදා වහන්සේ අබියස තැන්පත් කර එහි ස්මාරකයක් ඉදිකර තිබේ.

ඒ අභීත සෙන්පතියා මහනුවර බෝගම්බර වැව සමීපයේදී දංගෙඩිය මත හිස තබා රට, ජාතිය වෙනුවෙන් සිය ජීවිතය පූජා කළේ නොවැම්බර් මස 26 වැනිදාය. මෙදිනට (26දා) වීර මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ මහ දිසාව දැයෙන් සමුගෙන වසර 198 ක් සපිරේ. කැප්පෙටිපොළ දිසාවගේ ජන්ම භූමිය මාතලේ දිසාවේ, උතුරු මාතලේ උඩුගොඩ උඩසිය පත්තුවේ මොනරවිල ග්‍රාමයයි. දිසාවගේ පියා රාජාධිරාජසිංහ රජු සමයේ දියවඩන නිළමේ ධුරය දැරූ ගොලහැල නිළමේ හෙවත් කැප්පෙටිපොළ නිළමේය.

 ගොලහැල නිළමේ මොනරවිල කුමාරිහාමි සමග විවාහ විය. මෙම දෙපළට දියණියක් හා පුතුන් දෙදෙනෙක් වූහ. දියණිය ඇහැලේපොළ අදිකාරම්ගේ බිරිඳ වූ ඇහැලේපොළ කුමාරිහාමිය. වැඩිමහල් පුත් මොනරවිල කැප්පෙටිපොළය. මොනරවිල නාමය කැප්පෙටිපොළ දිසාවගේ මවු පරපුරේ නාමය විය. මවුපිය දෙපළගේ පරපුර වෙනුවෙන් මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ නමින් ඔහු ප්‍රකට විය. ගොලහැල හෙවත් කැප්පෙටිපොළ නිළමේ මොනරවිල කුමාරිහාමි සමග විවාහ වූ පසු ගොලහැල හෙවත් කැප්පෙටිපොළ නිළමේ මාතලේ පල්ලේපොල මොනරවිල ගමෙහි බින්න බැස්ස බවට හා මොනරවිල කැප්පෙටිපොළගේ ජන්මලාභය මොනරවිල වලව්ව බවට සාධක එමටය. 

පල්ලේපොල වේළුවන විහාරයේ තිබෙන මීට වසර 200කට පෙර ඉදිකරන ලද බුදුගෙය මෙයට එක් සාධකයකි. මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ මහ දිසාවගේ ජන්ම දිනය නිමිති කර මෙම බුදුගෙය ඉදිකර ඇති බව ඉතිහාසඥයෝ පෙන්වා දෙති. ඒ අභීත සෙන්පතියා මහනුවර බෝගම්බර වැව සමීපයේදී දංගෙඩිය මත හිස තබා අභීතව සිය ජීවය පූජා කළේ 1818 නොවැම්බර් මස 26 වැනිදාය. 1817 - 1818 ඌව වෙල්ලස්ස කැරැල්ල සහ කැප්පෙටිපොළ දිසාවගේ හිස ගසා දමන මොහොත පිළිබඳ පුවත ලෝක ඉතිහාසයේ රන් අකුරින් ලියැවී ඇත.

ක්‍රි:ව: 1815 මාර්තු මස 02 වැනිදා උඩරට රාජධානිය බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යවාදීන්ට යටත් විය. උඩරට ගිවිසුම අත්සන් කෙරු‍ණේ මහනුවර මඟුල් මඩුවේදීය. මෙම ගිවිසුමට උඩරට නිළමේවරුන් කිහිපදෙනෙකු අත්සන් කර ඇත්තේ දෙමළාක්ෂරයෙකි. කැප්පෙටිපොළ, ගලගම සහ ගලබොඩ නිළමේවරුන් විසින් ගිවිසුමට අත්සන් කර ඇත්තේ සිංහලාක්ෂරයෙනි.  කැප්පෙටිපොළ නිළමේ මෙම උඩරට පාවාදෙන ගිවිසුමට අත්සන් කළ නමුත් ඔහු එය කැමැත්තකින් නොකළ බව ඔහුගේ පසුකාලීන ක්‍රියාවලින් පැහැදිලි විය. උඩරට ගිවිසුමෙන් පසු මහ අදිකාරම් ධුරයට පත්වූයේ මොල්ලිගොඩ නිළමේය. කැප්පෙටිපොළ නිළමේ ඌව පළාතේ දිසාවේ පදවියට පත් විය. ඇහැලේපොළ නිළමේ උඩරට රජු ලෙස පත්විය යුතු බව මෙදින උඩරට නිළමේවරුන් අතර පැවති සාකච්ඡාවේදී කැප්පෙටිපොළ නිළමේ පවසා ඇත.

කාලයාගේ ඇවෑමෙන් බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයෝ උඩරට ගිවිසුම කඩකරන්නට පටන්ගත්හ. උඩරට රදළ නායකයන් කෙරෙහි බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයෝ සැක කළහ. බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයන්ගේ අණ පනත්වලින් ජනතාව පීඩාවට පත්වූහ. මේ අතර සබරගමුව වැනි පළාත් කීපයක වැසියන් බදු ගෙවීම පැහැර හැරියහ. 1817 මුල් භාගයේ දිනෙක උඩරට ප්‍රධාන ඒජන්ත ජෝන් ඩොයිලි ඌව දිසාවේ වූ මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ දිසාව මහනුවරට කැඳවා බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට එරෙහිව ක්‍රියාත්මක වන කුමන්ත්‍රණයක් ගැන හෙළි වී ඇති බැවින් ඒ ගැන සොයා බලන ලෙස දැන්වීය. මේ අතර සිල්වෙස්ටර් ඩග්ලස් විල්සන් ඌවේ උප ඒජන්ත ලෙස පත් කෙරිණි.

මුස්ලිම් ජාතික හජ්ජි නමැති වෙළෙන්දෙකු වෙල්ලස්සේ මුහන්දිරම් තනතුරට ප්‍රධාන ඒජන්ත වන ජෝන් ඩොයිලි විසින් පත් කෙරිණි.
සිංහලයේ රජකමට අයිතිය ඇතැයි කී නායකයෙකු යටතේ සිංහලයෝ පෙළ ගැසෙන්නට වූහ. මුහන්දිරම් ලෙස පත් වූ හජ්ජි අල්ලා මරා දැමූහ. උප ඒජන්ත ඩග්ලස් විල්සන්ද සිංහලයන් අතින් මැරුම් කෑවේය. මේ අතර ඌව වෙල්ලස්ස, වලපනේ, සබරගමුව, මාතලේ, තුම්පනේ, හාරිස්පත්තුව සහ දුම්බර ප්‍රදේශවල තැනින් තැන බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයන්ට විරුද්ධව සිංහලයන්ගේ සටන් ආරම්භ විය. 

මේ සටන ගැන සැලවීමත් සමග එම සටන් මර්දනය කිරීමට මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ දිසාව යැවීමට බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයෝ තීරණය කළහ. 1817 නොවැම්බර් මස 17 වැනිදා ඉංග්‍රීසි හා සිංහල හමුදාවක් රැගෙන කැප්පෙටිපොළ දිසාව ඌව වෙල්ලස්ස බලා ගමන් කළේය. කැප්පෙටිපොළ දිසාව කෙරෙහි මහත් භක්තියකින් පසු වූ ඌව වෙල්ලස්ස සිංහල සටන්කාමීහු ඔහු එන පෙරට ගොස් ඒ ගමන්මගට එරෙහි වූහ. කැප්පෙටිපොළ දිසාවට සිංහල සටන්කාමීහු කරුණු පැහැදිලි කළහ. ඒ කැප්පෙටිපොළ දිසාවගේ සේනාංකයත්, සිංහලේ සේනාංකයත් අළුපොතදී මුහුණට මුහුණලා මුණගැසුණු අවස්ථාවේදීය. 

කොහුකුඹුරේ රටේ රාළ සහ බූටෑවේ රටේ රාළ ‘කොටියා’ ලකුණ දරන සිංහලේ කොඩිය රැගෙන ඉදිරියට පැමිණ කැප්පෙටිපොළ දිසාවට නමස්කාර කොට සිංහලයේ නාමයෙන් බ්‍රිතාන්‍යයන්ට එරෙහිව කෙරෙන සටනේ නායකත්වය බාරගන්නා ලෙස කැප්පෙටිපොළ දිසාවට ඇරයුම් කළේය. එය එසේ වේවායි හඬ නැගූ මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ දිසාවේ බ්‍රිතාන්‍ය කතිර කොඩිය ඉංග්‍රීසි කපිතාන් අතට දී 'තොපගේ මේ කොඩියත්, තොපගේ ආයු

ධත් රැගෙන ආපසු යනු, තොපගේ තුවක්කුවලින් තොපට පහරදීම සිංහලයන්ට මදිකමකි. කැප්පෙටිපොළ දිසාව ඉංග්‍රීසීන්ගෙන් සිංහලේ නිදහස් කරගැනීම පිණිස සටන් වදින බව මහනුවර ඒජන්ත තැනට දන්වනු' යනුවෙන් මහා හඬින් ඔහු ගිගුරුවේය.